Jak założyć stowarzyszenie?

Stowarzyszenie najczęściej łączy ludzi, którzy pragną zrealizować jakąś misję lub osiągnąć wspólny cel. Sformalizowanie takiej grupy daje zdecydowanie więcej możliwości. Dowiedz się, czym charakteryzuje się stowarzyszenie oraz w jaki sposób je założyć. Poznaj najważniejsze zasady związane z jego funkcjonowaniem.

Co to jest stowarzyszenie?

Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Taka definicja jest zawarta w art. 2 Ustawy Prawo o stowarzyszeniach. Warto nieco bliżej przyjrzeć się poszczególnym cechom, aby lepiej zrozumieć jego funkcjonowanie.

Dobrowolność oznacza, że zawiązanie stowarzyszenia jest prawem, a nie obowiązkiem. Nikt nie może zostać zmuszony do tego, aby do niego należeć ani też otrzymać zakazu dołączenia do zrzeszenia. Samorządność odnosi się do możliwości swobodnego kształtowania struktury organizacyjnej, programu czy wyznaczonych celów. Stowarzyszenie może więc samodzielnie ustalać m.in. wewnętrzne uchwały. Trwałość jest związana z tym, że w momencie rejestracji staje się ono podmiotem prawnym. Zadania stowarzyszeń powinny być długoterminowe.

Ważne! Tego rodzaju zrzeszenie nie może być założone w celu zarobkowym. Jego podstawą jest działalność bez osiągania zysków nastawiona na realizację misji czy konkretnego celu.

Jakie są rodzaje stowarzyszeń?

Wyróżnia się 2 rodzaje stowarzyszeń: rejestrowane i zwykłe. Występują między nimi pewne podobieństwa oraz różnice. Łączą je podstawowe cechy, czyli:

• dobrowolność,
• samorządność,
• trwałość,
• niezarobkowy cel.

Stowarzyszenie zwykłe to uproszczona forma bez osobowości prawnej (tzw. „ułomna osoba prawna”). Do jego założenia potrzebne są co najmniej 3 osoby. Niezbędne jest określenie przedstawiciela, który będzie reprezentantem stowarzyszenia lub wybór zarządu. Ten rodzaj zrzeszenia nie jest wpisywany do Krajowego Rejestru Sądowego. Jego zakładanie i prowadzenie wiąże się z mniejszą liczbą formalności niż przy stowarzyszeniu rejestrowym. Fundusze niezbędne do jego prowadzenia są gromadzone głównie ze składek członkowskich.

Stowarzyszenie rejestrowane musi być zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym. Do jego założenia potrzebnych jest co najmniej 7 członków. Wraz z wpisem do KRS otrzymuje ono osobowość prawną. Takie stowarzyszenie jest organizacją pozarządową i może korzystać z różnych źródeł finansowania, takich jak m.in. dotacje. W stowarzyszeniu rejestrowanym organy ustawowe to:

• walne zgromadzenie członków,
• komisja rewizyjna – organ nadzoru wewnętrznego,
• zarząd.

Wyróżnia się także związki stowarzyszeń. Tworzy je 3 lub więcej stowarzyszeń. Założycielami oraz członkami takiego związku mogą być osoby prawne bez celów zarobkowych, takie jak np. fundacje. Musi być zarejestrowany w KRS oraz podlega takim samym przepisom prawa, jak stowarzyszenie rejestrowane.

Kto może założyć stowarzyszenie?

Stowarzyszenie może być utworzone przez obywateli polskich z pełną zdolnością do czynności prawnych i z prawami publicznymi. Takie prawo mają także:

• osoby małoletnie w wieku 16–18 lat z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych – w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić jednak osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych,
• osoby małoletnie poniżej 16 lat – za zgodą przedstawicieli ustawowych (np. rodziców, opiekunów prawnych) mogą należeć do stowarzyszeń zgodnie z zasadami określonymi w statutach, jednak bez prawa udziału w głosowaniu na walnych zebraniach członków oraz bez korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do władz stowarzyszenia,
• cudzoziemcy z miejscem zamieszkania w Polsce – mogą wstąpić do stowarzyszenia zgodnie z przepisami, które obowiązują obywateli Polski,
• cudzoziemcy bez miejsca zamieszkania na terytorium Polski – mogą wstępować do stowarzyszeń tylko wtedy, gdy statut jednostki przewiduje taką możliwość.

Osoby prawne mogą pełnić wyłącznie funkcję członków wspierających stowarzyszenie.

Ważne! Jeśli stowarzyszenie zrzesza wyłącznie osoby małoletnie, to mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki.

Jak założyć stowarzyszenie zwykłe?

Przed założeniem stowarzyszenia zwykłego należy określić:

• cel działalności,
• siedzibę,
• nazwę.

Podczas spotkania założycielskiego niezbędne jest ustalenie regulaminu, w którym znajdą się wymienione wyżej informacje. Dodatkowo należy w nim uwzględnić także dane przedstawiciela stowarzyszenia lub zarządu oraz:

• obszar działania,
• zasady zmian w regulaminie,
• zasad członkostwa,
• sposobu rozwiązania stowarzyszenia.

Następnie niezbędne jest zgłoszenie stowarzyszenia w urzędzie właściwym ze względu na siedzibę zrzeszenia. Oprócz wniosku o wpis do ewidencji stowarzyszeń zwykłych należy także przedstawić:

• regulamin,
• adres siedziby,
• listę założycieli z:

• imionami i nazwiskami,
• datami i miejscami urodzenia,
• miejscami zamieszkania,
• własnoręcznymi podpisami,

• dane przedstawiciela reprezentującego lub członków zarządu:

• imiona i nazwiska,
• adresy zamieszkania,
• numery PESEL,

• • dane członków organy kontroli wewnętrznej, jeśli taki jest przewidziany w regulaminie.

Stowarzyszenie zwykłe może zacząć swoją działalność w momencie dokonania wpisu do ewidencji. Najczęściej odbywa się to w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku.

Ważne! Stowarzyszenie zwykłe, które ma co najmniej 7 członków może przekształcić się w stowarzyszenie rejestrowane.

Najważniejsze ograniczenia stowarzyszeń zwykłych dotyczą przede wszystkim:

• braku możliwości prowadzenia działalności gospodarczej,
• braku możliwości zrzeszania osób prawnych,
• braku możliwości powoływania terenowych jednostek organizacyjnych,
• braku możliwości prowadzenia odpłatnej działalności użytku publicznego,
• środków na prowadzenie działalności pochodzących wyłącznie ze składek, spadków, darowizn, ofiarności publicznej, zapisów czy dochodów z majątku stowarzyszenia.

Tego rodzaju zrzeszenie może ubiegać się o przyznanie dotacji na zasadach określonych odrębnymi przepisami prawa.

Jak założyć stowarzyszenie rejestrowane?

Jak już wiesz, ten rodzaj stowarzyszenia wymaga rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wcześniej jednak należy sporządzić projekt jego statutu i zorganizować zebranie założycielskie. Ten dokument jest podstawowym wewnętrznym aktem prawnym stowarzyszenia regulującym zasady działalności oraz stosunki wewnętrzne w tej instytucji. Postanowienia statutu mogą być dowolnie kształtowane, ale wymagają uwzględnienia granic swobody określonej przepisami prawa. W statucie powinny znaleźć się następujące informacje:

• nazwa (powinna umożliwiać odróżnienie go od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji),
• obszar działalności,
• siedzibę stowarzyszenia,
• sposób pozyskiwania środków finansowych,
• zasady ustanawiania składek członkowskich,
• cele oraz sposoby ich realizacji,
• zasady zmian w statucie,
• sposób rozwiązania stowarzyszenia,
• sposób nabywania i utraty członkostwa,
• prawa i obowiązki członków,
• opis władz stowarzyszenia wraz z wyszczególnieniem trybu dokonywania ich wyboru oraz kompetencjami,
• sposób reprezentowania stowarzyszenia (przede wszystkim zaciągania zobowiązań majątkowych),
• warunki ważności uchwał władz stowarzyszenia.

Kolejnym krokiem jest przygotowanie dokumentów potrzebnych do rejestracji w KRS. We wniosku KRS-W20 należy wypełnić następujące pola:

• nazwę sądu, do którego jest składany wniosek,
• adres siedziby podmiotu, którego dotyczy wpis,
• określenie rejestracji,
• dane wnioskodawcy lub podmiotu uzupełniającego dane,
• dane do korespondencji,
• dane pełnomocnika procesowego,
• dane podmiotu (nazwa, oznaczenie formy prawnej lub rodzaju organizacji),
• numer NIP i REGON,
• adres siedziby podmiotu,
• informacje o statucie podmiotu,
• informacje o czasie, na jaki utworzono podmiot,
• wskazanie organu sprawującego nadzór,
• cel działania podmiotu.

Do składanego wniosku należy także dołączyć:

• przyjęty statut,
• listę założycieli wraz z imionami i nazwiskami, datami i miejscami urodzenia, miejscami zamieszkania oraz własnoręcznymi podpisami,
• protokół z zebrania założycielskiego,
• adres siedziby stowarzyszenia.

Wniosek powinien być własnoręcznie podpisany przez każdego członka zarządu.

Inne formularze, które również są wykorzystywane przy rejestracji stowarzyszenia to:

• KRS-WK – przeznaczony do zgłoszenia osób wchodzących w skład zarządu. Jeden formularz jest przeznaczony na dane 2 osób. Jeśli więc w zarządzie znajdują się 4 osoby, to należy wypełnić i złożyć 2 takie dokumenty;
• KRS-WK – przeznaczony do zgłoszenia osób wchodzących w skład komisji rewizyjnej. Zasady wpisywania danych są takie same, jak powyżej;
• KRS-WM – przeznaczony do zgłoszenia zakresu działalności gospodarczej i wpisania stowarzyszenia do rejestru przedsiębiorców. Składa się go tylko wtedy, gdy organizacja ma zapisaną w statucie możliwość prowadzenia działalności gospodarczej i chce rozpocząć tę działalność od razu po zarejestrowaniu w rejestrze stowarzyszeń.

Ważne! Wniosek musi zostać złożony w ciągu kolejnych 7 dni od daty zebrania założycielskiego.

Należy także dołączyć zaświadczenie o wniesieniu opłaty rejestracyjnej, która wynosi 250 zł lub dowód zwolnienia od niej, jeśli przysługuje takie prawo. Sąd w ciągu 3 dni wyda decyzję związaną z rejestracją stowarzyszenia.

Stowarzyszenie wpisane do KRS uzyskuje osobowość prawną. Oznacza to, że może:

• prowadzić działalność gospodarczą,
• korzystać z datków publicznych,
• przyjmować darowizny, spadki i dotacje,
• mieć statut organizacji pożytku publicznego,
• powoływać terenowe jednostki organizacyjne.

Tego rodzaju zrzeszenia muszą mieć organy kontroli wewnętrznej. Jest to wymagane obowiązującymi przepisami prawa.

Jak przekształcić stowarzyszenie zwykłe w rejestrowane?

Stowarzyszenie zwykłe może być przekształcone w rejestrowane – pod warunkiem, że spełni określone wymagania. Jednym z nich jest minimalna liczba 7 członków.

Aby dokonać takiej zmiany, należy:

• opracować statut stowarzyszenia rejestrowanego – z informacjami m.in. o nazwie organizacji, siedzibie i terenie działania, celach i sposobach ich realizacji, członkach stowarzyszenia, sposobie ich wyboru, kompetencjach itd.;
• sporządzić sprawozdanie finansowe dla przekształcanego stowarzyszenia – składającego się m.in. z bilansu, rachunku zysków i strat;
• poinformować wszystkich członków o terminie i miejscu zebrania, którego tematyka będzie dotyczyć przekształcenia oraz przekazać propozycję statut wraz ze sprawozdaniem finansowym.

W trakcie zebrania niezbędne jest przyjęcie uchwały o przekształceniu. Należy także zgromadzić podpisy na dokumentach, które następnie będą złożone w KRS. Kolejnym krokiem jest wypełnienie formularzy oraz dołączenie do nich niezbędnych załączników. Po otrzymaniu zgody sądu należy podać do informacji publicznej informację o przekształceniu stowarzyszenia.